فرش‌های دستبافت به دلیل ظرافت، لطافت و ارزشمندی بالا، محبوب‌ترین نوع از انواع قالی و فرش در جهان به شمار می‌روند. در کنار مزایای بسیاری که برای فرش‌های دستبافت وجود دارد، آن‌ها نیاز به نگهداری خاص و رعایت نکات کلیدی دارند که شاید چنین مواردی برای فرش‌های ماشینی وجود نداشته باشد. نفیس بودن و ارزشمندی بالای این فرش‌ها سبب می‌شود که در شرایط حساسی همچون شستشو، نیاز باشد که توجه ویژه‌ای به آن‌ها صورت گیرد که آسیب و مشکلی متوجه آن‌ها نشود. در این مطلب قصد داریم که مهم‌ترین نکات برای شستشوی فرش دستبافت را مورد بررسی قرار دهیم و به شما بگوییم که برای شستن این مدل از فرش‌های خود باید چه کاری انجام دهید که آسیبی به آن‌ها وارد نشود.
بیشتر بخوانید: اصول مراقبت از فرش ماشینی
قبل از آن که فرآیند شستشوی فرش دستبافت را آغاز کنید، لازم است که نسبت به برخی موارد مهم اطلاعات کافی را در اختیار داشته باشید. در زیر به مهم‌ترین نکات در این زمینه اشاره می‌شود.
اگر گرد و غبار زیادی روی فرش جمع شده باشد باید پیش از آن که فرش را بشویید، گرد و غبار را از روی آن پاک کنید. چرا که در غیر این صورت این گرد و خاک به گل تبدیل می‌شوند و فرآیند شستشو را سخت‌تر کرده و همچنین به بافت فرش هم آسیب وارد می‌شود. برای غبارگیری، ممکن است فرش تکانده شود یا با چوب به پشت فرش بزنند. البته در صورتی که با چوب قصد زدودن غبار از فرش را داشته باشید، باید توجه کنید که شدن ضربات به نحوی نباشد که به بافت فرش صدمه برسد.
در انتها نیز بهتر است به وسیله جارو چوبی به آرامی روی فرش را از گرد و غبار پاک کنید. البته در صورتی که فرش در حال استفاده باشد و به طور متناوب روی آن جاروبرقی کشیده شود، نیازی به انجام غبارگیری برای آن وجود ندارد.
یکی از مهم‌ترین نکات در شستشوی فرش دستبافت توجه به نوع رنگ آن است. در صورت نادیده گرفتن این موضوع ممکن است رنگ‌های فرش به دلیل شستشو با هم ترکیب شده و ظاهر فرش کاملا از بین برود. فرش‌هی دستبافت نیز به مانند فرش ماشینی دارای انواع مختلفی هستند که کیفیت‌های متفاوتی را دارند. برخی از آن‌ها رنگ بیشتری را پس می‌دهند و این موضوع برای رنگ‌های تیره‌تر بیشتر به چشم می‌آید. برای این که متوجه شوید آیا فرش دستبافت‌تان رنگ پس می‌دهد یا خیر، دستمال کاملا سفیدی را کمی با آب گرم خیس کرده و به بخش‌هایی از فرش بکشید. اگر دستمال رنگی شد، بیانگر رنگ‌دهی فرش دستباف شما است. لازم به ذکر است که فرشی که رنگ پس می‌دهد را نباید از قبل خیس کرد؛ چرا که بخش‌های روشن‌تر فرش نیز رنگ خواهند گرفت.
علاوه بر رنگ فرش باید به نوع بافت فرش نیز قبل از شستشوی آن توجه شود. باف و بلندی و کوتاهی پرزها مواردی هستند که اهمیت زیادی در این خصوص دارند. اگر فرش پرزهای بلندی داشته و بافت آن سست است، باید در زمان شستشو دقت زیادی شود که بافت از هم باز نشده و فرش آسیب جدی نبیند. همچنین پیشنهاد می‌شود که فرش‌های دارای پرز بلند را به دلیل قابلیت جذب آلودگی و گرد و غبار بیشتر در مکان‌های پررفت‌و‌آمد مورد استفاده قرار ندهید.
بیشتر بخوانید: دار کشی یا چله کشی فرش چیست و چرا این کار را انجام می‌دهند؟
بعد از بررسی نکات مهم قبل از شروع به شستشوی فرش دستبافت، به مرحله مهم شستشو می‌رسیم. در زیر مهم‌ترین نکاتی را که باید در این خصوص در نظر داشته باشید بررسی می‌کنیم.
بعد از انجام مراحل ابتدایی، فرآیند شستشوی فرش دستبافت شروع می‌شود. برای این کار باید فرش را روی زمین سخت یا شیب‌دار پهن کنید. جریان آب باید به شکل دوش بوده و دمای آن نیز عادی باشد. لازم به ذکر است که فرش دستبافت را به هیچ عنوان نباید با آب گرم شست. برای شستشوی فرش جریان آب باید در دمای معمولی و به صورت دوش باشد. استفاده از آب گرم برای شستن فرش‌هایی که رنگ پس می‌دهند باعث می‌شود رنگ قسمت‌های تیره به قسمت‌های روشن رفته و در آنجا تثبیت شوند. همچنین خیس کردن نامناسب و طولانی فرش نیز یکی دیگر از اشتباهاتی است که آسیب زیادی را به فرش دستبافت وارد می‌کند. فرآیند شستشو نهایتا باید حدود 2 تا 3 ساعت به طول بینجامد.
انتخاب ماده شوینده نامناسب، آسیب جدی به بافت فرش وارد می‌کند. پیشنهاد می‌شود که به منظور شستن فرش‌های دستبافت به دلیل حساسیت بالای آن‌ها از شوینده‌های خنثی مثل پودر‌های دشتی و شامپو فرش استفاده کنید. در صورتی که بخواهید از پودر استفاده کنید، بهتر است در ابتدا آن را در آب حل کرده و سپس روی فرش اعمال کنید. اگر چربی روی فرش ریخته شده و قصد تمیز کردن آن را دارید باید از مایع ظرفشویی یا پودر صابون استفاده کنید و به هیچ عنوان از مواد قلیایی کمک نگیرید.
همچنین اگر تنها بخش کوچکی از فرش دستبافت شما آلوده شده است، نیازی به شستن تمام فرش نیست. می‌توانید برای رفع این آلودگی‌ها از مواد طبیعی استفاده کرده یا تنها همان بخش را به صورت اصولی با مواد شیمیایی مناسب پاک کنید. در نظر گرفتن نوع جنس و بافت فرش در انتخاب مواد شوینده مناسب نیز بسیار مهم بوده و باید قبل از انتخاب شوینده در این مورد اطلاعات کافی را به دست بیاورید.
در انتهای مراحل شستشوی فرش دستبافت به مرحله آبگیری و خشک کردن آن می‌رسیم. تاکید می‌شود که به هیچ وجه فرشی که رنگ پس می‌دهد را بعد از شستشو لوله نکنید؛ این نوع فرش‌ها نیاز به آبگیری ابتدایی به وسیله پارو دارند و سپس باید پرز آن‌ها را با کمک دستمال نخی گرفت و به مدت یک ساعت به همان حالت روی زمین قرار داد که آب آن خارج شده و قسمت‌های روشن‌تر فرش رنگ دیگر بخش‌ها را به خود نگیرند.
همچنین اگر فرش را لوله می‌کنید، دیگر نباید درون آن را آب بگیرید و بعد از پهن کردن دوباره فرش نیز نباید روی ریشه آن‌ها آب گرفت؛ چرا که ریشه‌ها قطعا زرد می‌شوند. برای خشک کردن فرش در محیط بیرون، باید آن را به پشت و در معرض نور غیرمستقیم آفتاب قرار دهید. معمولا بعد از خشک شدن فرش، طرح‌های آن کمی به هم می‌ریزد و شکل ناهمگونی پیدا می‌کند. برای رفع این مشکل به کمک جاروی چوبی یا برس، از سمت سر فرش به خواب فرش جارو یا برس کنید. گفتنی است در این مرحله نباید از جاروبرقی کمک بگیرید؛ چرا که حرکت آن منظم نبوده و باعث بر هم خوردن خواب فرش می‌شود و این روی ظاهر و نمای فرش دستبافت اثر کاملا منفی دارد.
بیشتر بخوانید: منظور از شانه و تراکم فرش چیست؟
فرش دستبافت، هنر دست بافندگانی است که مدت زیادی را صرف آماده کردن این فرش‌ها می‌کنند. به همین دلیل و البته استفاده از مواد طبیعی در تهیه و بافت فرش‌های دستبافت، آن‌ها ارزش زیادی را داشته و به عنوان فرش‌های نفیس به شمار می‌روند. البته خود این فرش‌ها نیز دارای کیفیت و انواع متفاوتی هستند که در قیمت و ارزش آن‌ها تاثیر مستقیمی دارد. شستشوی فرش دستبافت همواره یکی از چالش‌هایی است که دارندگان این فرش‌ها با آن‌ها روبرو می‌شوند و این نگرانی را دارند که که با شستشو، فرش‌های باارزششان آسیب ببیند. در این مطلب نگاهی به مهم‌ترین نکات که برای شستن فرش دستبافت وجود دارد انداختیم. پیشنهاد می‌کنیم در صورتی که خودتان شرایط شستشوی چنین فرش‌ها و قالی‌های ارزشمندی را ندارید، حتما به منظور جلوگیری از هر گونه مشکل و آسیب از خدمات مراکز معتبر و تخصصی استفاده کنید.
