در بافت فرش‌های دستبافت، اصطلاحات و فرآیندهای مختلف و جالبی وجود دارد که بسیاری با آن‌ها آشنایی ندارند. دارکشی یا چله کشی یکی از همین موارد هستند که قصد داریم در این مطلب در خصوص آن‌ها صحبت کنیم. باید بدانید این دو موضوع با یکدیگر تفاوت داشته و چله کشی قبل از بافت فرش و در ابتدای کار صورت می‌گیرد؛ این در حالی است که دار کشی در انتهای بافت و برای از بین بردن عیوب احتمالی انجام می‌شود. در زیر به طور دقیق‌تر در این خصوص صحبت می‌شود.
بیشتر بخوانید: نخ فرش دستباف و ماشینی
یکی از مراحل ابتدایی تولید فرش دستبافت که تاثیر کاملا مستقیمی روی مرغوبیت و کیفیت نهایی فرش دارد چله کشی است. برای چله کشی به دار قالی، نقشه قالی و نخ نیاز است. پیش از انجام چله کشی باید مطمئن شد که دار قالی کاملا سالم است. همچنین این فرآیند باید به صورت متقارن و در مرکز دار صورت بگیرد. به طور کلی چله کشی به مجموعه‌ای از نخ‌ها گفته می‌شود که به صورت موازی و با استحکام کششی برابر در جهت طول روی فرش بافته می‌شوند. فردی که فرآیند چله کشی را انجام می‌دهد، با کمک نقشه فرش مشخص می‌کند که فرش به چه تعداد تار نیاز دارد.
روش‌های مختلفی برای چله کشی وجود دارد؛ اما در هر روش نخ‌های چله یا تار باید به شکلی صحیح روی دار قرار گیرند. لازم به ذکر است که چله را از جنس پشم، ابریشم یا پنبه انتخاب می‌کنند. وظیفه چله نیز نگه داشتن گره‌ها روی زمینه است. سه روش کلی چله کشی شامل ترکی، فارسی و ترکیبی بوده که در ادامه در خصوص آن‌ها صحبت می‌شود.
در این نوع دو نفر به شکل همزمان و به طور مستقیم روی دار به چله کشی می‌پردازند. این مدل چله کشی به دقت و تمرکز زیادی هم احتیاج دارد. در ابتدا، دو نخ به موازات هم و به صورت عرضی روی دار بسته می‌شوند. لازم به ذکر است که عرض این تارها بیشتر از دار بوده که باعث شود گره زدن راحت‌تر انجام شود. این تارهای عرضی را زهوار نیز می‌نامند.
سپس با توجه به زوج یا فرد بودن شیرازه، چله از زیر و روی زهواره عبور داده می‌شود. در اینجا نفر اول چله را از زیر یا رو عبور داده و نفر بعدی آن را در سمت دیگر می‌گیرد. نفر دوم نیز بعد از عبور دادن تار دوباره آن به به فرد اول برمی‌گرداند. با توجه به این که چله کشی در این روش دقیق و کاملا منظم است، فرد بافنده تسلط بیشتری به کار خواهد داشت.
در این نوع، چله کشی ابتدا روی زمین کشیده شده و بعد به دار انتقال پیدا می‌کند. ابتدا باید سه میله با قطر تقریبی یک و نیم سانتی‌متر و طول یک متر روی زمین قرار بگیرد. همچنین نخ چله نیز یک متر اضافه‌تر از نیاز در نظر گرفته می‌شود. در ادامه روی این میله‌ها چله کشی صورت می‌گیرد. در حقیقت سه میله را با فاصله یک و سه متر قرار داده و تار را دور میله اولی کره می‌زنند. سپس تار از زیر دومی رده شده و سومی را هم دور می‌زند. در برگشت هم از میله 2 و زیر میله 1 رد می‌شود. در صورت انجام صحیح این کار، نخ‌های بین میله اول و دوم به شکل ضربدری درمی‌آیند. کشش تار در این نوع کمتر است. گفتنی است در این نوع، چله‌های اضافی متناسب با طول قالی روی سر دار گره خورده و جمع می‌شوند که بتوان از آن‌ها استفاده مجدد کرد.
برای راحتی کار و بالا بردن سرعت، می‌توان از ترکیب دو روش قبل استفاده کرد. در این روش مزایای هر دو روش گفته‌شده وجود دارد. روش ترکیبی از دار ترکی استفاده می‌کند و اما چله به مانند فارسی با کمی تفاوت روی زمین آماده می‌شود. در حقیقت به جای میله اول و سوم از لوله‌های فلزی با عرض هم اندازه چله با قطر 2 سانتی‌متر استفاده شده و سپس چله به دار ترکی منتقل می‌شود.
بیشتر بخوانید: بهترین برند های فرش ماشینی ایرانی
اما دارکشی چیست و برای چه منظوری انجام می‌شود؟ فرش‌های دستبافت در صورتی که در زمان بافت مشکلاتی را داشته باشند، ممکن است بعد از مدت زمانی و بعد از مواردی همچون شستشو، دچار کج شدن شده و ظاهر نامناسبی پیدا کنند. در این حالت، دار کشی بهترین کاری است که می‌توان برای رفع این مشکل به سراغ آن رفت. کج شدن فرش خود به معنای نامنظم شدن و موج پیدا کردن خط‌های راست فرش است که در حاشیه‌ها و لبه‌های فرش قرار دارند. دلایلی همچون اشکال در دستگاه بافت، مواد اولیه بی‌کیفیت، شانه زدن ناهماهنگ یا شانه‌زنی ناکافی، چله کشی نامناسب، شستشوی غیراصولی فرش و... باعث بروز چنین مشکلی می‌شوند.
در دار کشی فرش‌ها را روی سطحی صاف قرار داده و با کمک دستگاه مخصوص این فرآیند انجام می‌شود. نخ‌های منعطف فرش و قالی توسط این دستگاه‌ها کشیده شده و شکل فرش به حالت مناسب خود برمی‌گردد. در زیر به روش‌های دارکشی هم اشاره می‌شود.
دارکشی لولایی، روشی سنتی و قدیمی به شمار می‌رود. در این روش، فرش روی الوار‌های کنار کنار هم میخکوب شده و سپس اقدام به کشیدن آن می‌کنند. دستگاه‌های دارکشی لولایی از دو سری الوار تشکیل شده‌اند که طرفی از آن‌ها ثابت بوده و طرف دیگر حول صفحه ثابت می‌چرخد.
دارکشی پرسی روش جدیدتری نسبت به نوع قبلی است. دستگاه در این روش کاملا فلزی بوده و روی پایه‌هایی با قابلیت تنظیم شدن متناسب با قد فرد، قرار دارد. گفتنی است که این روش به صورت ایستاده انجام شده و خبری از میخ و تخته در آن نیست.
یکی دیگر از روش‌های دار کشی، قلاب کش نام دارد. در این روش ابتدا مقدار کجی فرش تعیین می‌شود. همچنین اگر فرش دارای سرچله بود؛ آن را به شکل دسته دسته در می‌آورند. سپس می‌توان دسته‌های ایجادشده را به شکل یکی در میان برگردانده و روی خواب فرش قرار داد. سپس میلگرد فلزی (سیخو) را بین آن‌ها گذاشت و دسته‌های زوج و فرد متوالی را روی این میله گره زد. همچنین امکان این که دسته‌های زوج و فرد را با ارتفاع یکسان گره زد و سپس سیخو را از میان آن‌ها عبور داد نیز وجود دارد.
فرش‌های دستبافت به دلیل مرغوبیت و نفیس بودن همواره مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به فرش قرار می‌گیرند. فرش‌ها دنیای پیچیده و جذابی دارند و در این دنیا ممکن است اصطلاحات و مواردی به گوشتان بخورد که دلیل و اهمیت آن‌ها را ندانید. دار کشی یا چله کشی از جمله این موارد هستند که در این مطلب سعی شد در خصوص نحوه انجام و البته اهمیت آن‌ها صحبت شود. دکتر فرش، ارائه‌کننده انواع فرش‌های ماشینی و دستبافت از بهترین برندهای بازار، آماده خدمت‌رسانی به مشتریان گرامی است.
