بافت فرش؛ هنری سنتی و قدیمی برای ما ایرانی‌ها که به آن افتخار می‌کنیم. فرشهای ایرانی در تمام جهان زبانزد هستند و حاصل تلاش و زحمت هنرمندان و فرش‌بافان سراسر کشور، حتی در دورافتاده‌ترین نقاط است که نام ایران را بر سر زبان‌ها می اندازد. با وجود آن که بسیاری کشور ما را با این هنر چشم‌نواز می‌شناسند، اما متاسفانه همه ما اطلاعات کافی در مورد انواع فرشهای ایرانی نداریم.
وظیفه ما است که نسبت به هنری که از گذشتگان و نسل‌های پیشین به ما رسیده و به عنوان یکی از نمادهای کشور به شمار می‌رود، حساسیت بیشتری داشته باشیم و اطلاعات خود را نیز در این زمینه بالاتر ببریم. اگر دوست دارید با فرش های معروف ایرانی بیشتر آشنا شوید، ما در این مطلب آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم. پس با دکتر فرش همراه باشید.
اگر علاقه‌مند به صنعت بافت فرش باشید یا بخواهید این هنر اصیل ایرانی را بیشتر بشناسید، قطعا تمایل دارید که با فرش های معروف ایرانی که در سطح جهانی نیز شناخته‌شده هستند آشنا شوید. ما در زیر لیستی از این فرشهای مشهور و جذاب آورده‌ایم که با مطالعه آن‌ها دید بسیار خوبی نسبت به این هنر اصیل کشورمان پیدا می‌کنید و میتوانید ادعا کنید که بسیاری از انواع اصیل قالی‌های ایرانی را می‌شناسید! پس با ما همراه شوید که به دل تاریخ زده و جذابیت‌ها و زیبایی‌های زیادی را به تماشا بنشینیم.
کاشان، سرزمین فرش‌ها! شهرت جهانی فرشهای ماشان به حدی است که بسیاری آن را قطب فرش دنیا می‌دانند. شهر کاشان، شهری که در بین تهران و اصفهان قرار داشته و در حدود 120 هزار نفر جمعیت دارد. سال 1393 بود که این شهر به عنوان پایتخت فرش دستبافت جهان شناخته شد و این به خوبی اهمیت صنعت بافت فرش در این شهر را نشان می‌دهد. جالب است که بدانید فرشهای اردبیل که در موزه شهر لندن نگهداری می‌شود، در قرن 16 در همین شهر بافته شده‌اند.
در قالی‌های کاشان از نخ پنبه برای تار و پود استفاده می‌شود و طرح‌های مختلفی همچون لچک ترنج، خشتی، افشان و... نیز در آن‌ها به چشم می‌خورد. از ویژگی‌های اصلی فرش کاشان در بخش طرح و نقشه به عنوان یکی از فرش های معروف ایرانی باید به وجود طرح‌هایی همچون لچک ترنج که از معماری و گچ‌بری دوره اشکانیان الگوبرداری شده، ترنج یا محراب که نمادی از حوضچه در حیاط‌های قدیمی است در مرکز فرش و همچنین لچک در حاشیه‌های پهن 4 طرف فرش اشاره کرد.
همچنین در طرح خشتی طرح مربوط به هر خشت با دیگری متفاوت است؛ این تنوع و تکراری نبودن یکی از نشانه‌های مرغوبیت فرش کاشان است. باید اضافه کرد که طرح و نقشه افشان نیز یکی از طرح‌های جدید و جذاب است که در آن ترنج و لچک از مرکز فرش حذف شده، اما در گوشه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. این نوع طرح را می‌توان برای دکوراسیون‌های مدرن‌تر نیز به کار برد.
گفتنی است که از لحاظ ابعاد و اندازه، نوع سجاده‌ای و از از نظر رنگ، رنگ لاکی برای زمینه اصلی با حاشیه‌های سرمه‌ای معروف‌ترین و معمول‌ترین انواع فرش کاشان هستند. در شهر کاشان کارخانه‌‌های بسیاری نیز مشغول به تولید و عرضه انواع فرشهای دستبافت و ماشینی هستند و از این لحاظ نیز صنعت فرش در کاشان کاملا گسترده و توسعه‌یافته است.
بیشتر بخوانید: تاریخچه فرش تبریز
بدون تردید یکی از فرش های معروف ایرانی که شهرت جهانی نیز دارد، فرش تبریز است. بسیاری این فرش‌ها را مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین فرش ایرانی نیز می‌دانند.
تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی از دیرباز مرکز بافت و تولید فرشهای باکیفیت و مرغوب بوده است. یکی از ویژگی‌های بسیار قابل‌توجه فرشهای تبریز، پرزهای کوتاه و منظم آن‌هاست که در نگاه اول تصور می‌شود این فرش با دقت ماشین‌آلات و دستگاه‌های پیشرفته بافته شده‌اند. همچنین به دلیل استفاده از پشم ماکویی در بافت فرشهای تبریز، زبری و خشن بودن آن‌ها نسبت به دیگر انواع فرشهای ایرانی بیشتر است. گره ترکی و دو پوده بودن از ویژگی‌های متمایز و خاص فرشهای تبریزی است که در دیگر انواع قالی‌ها دیده نمی‌شود.
در اکثر فرشهای تبریزی طرح مدالی در وسط و نقشهای اسلیمی و درختان در بخش‌های مختلف دیده می‌شود. نقوش چهار فصل و کاخ‌ها و آثار تاریخی نیز از دیگر طرح‌هایی است که فرشهای تبریز را کاملا متمایز می‌کنند. نقش 4 فصل زندگی کشاورز ایرانی در 4 فصل مختلف سال را روایت می‌کند و از این رو جذابیت بالایی دارد. همچنین برخی هنرمندان از تصاویر شعرای برجسته کشور همچون سعدی، خیام و فردوسی در 4 گوشه فرش استفاده می‌کنند که برای دوست‌داران ادبیات فارسی بسیار هیجان‌انگیز است.
تاریخچه فرش تبریز به پیش از دوران صفویه بر می‌گردد و از آن زمان تا کنون، پیشرفت‌های بسیاری برای این نوع قالی به وجود آمده است. در سال 2015 شورای جهانی صنایع دستی تبریز را به عنوان شهر جهانی بافت فرش معرفی کرد. ممکن است اصطلاح رج در فرشهای تبریز به گوشتان خورده باشد؛ این اصطلاح به تعداد گره‌های موجود در هر 70 میلی‌متر فرش گفته می‌شود. هر چه این تعداد بالاتر باشد، مرغوبیت فرش نیز بالاتر خواهد بود.
فرشهای 40 رج در هر متر مربع دارای 400 تا 500 هزار گره هستند؛ فرشهای 50 رج نیز در هر متر مربع دارای 500 تا 600 هزار گره هستند و برای فرشهای 60 رج نیز در هر متر مربع حدود 600 تا 800 هزار گره وجود دارد. فرشهای 70 رج با تعداد گره‌های 800 هزار تا 1 میلیون در هر متر مربع یکی از کمیابترین فرشهای بازار هستند.
بیشتر بخوانید: فرش ایرانی یا فرش ترک؟
یکی دیگر از انواع فرش های معروف ایرانی، فرش بلوچ نام دارد. بلوچ‌ها در مرز ایران و افغانستان زندگی می‌کنند و در واقع عشایری هستند که از طریق کشاورزی، پرورش دام، بافت فرش و... امرار معاش می‌کنند. فرشهای دستبافت بلوچی هماهنگی و ارتباط مستقیمی با فرشهای افغانستان و ترکمن دارد. از نظر رنگ آن‌ها بیشتر قرمز و آبی تیره و مات و همچنین قهوه‌ای و مشکی هستند. الگوها و نقوش هندسی نیز روی این نوع فرش‌ها نقش پررنگی دارند و در کنار آن‌ها طرح‌هایی از درخت زندگی به صورت منحنی دیده می‌شود.
در برخی انواع فرش بلوچ، در بخش عرضی آن کلیم‌های تزیینی دیده می‌شود که به دلیل حفاظت از فرش در برابر سایش قرار داده شده‌اند. طول فرش بلوچ از ریسمان‌های متعددی شکل گرفته و از موی بز و اسب برای آن‌ها استفاده می‌شود. همچنین تار قالی بلوچ از پشم یا ترکیب پشم و موی بز تشکیل شده است. در فرشهای جدیدتر از پنبه برای تارهای فرش استفاده می‌کنند.
فرش بلوچی کیفیت بسیار بالایی دارد و می‌توان از آن برای کاربردهای مختلفی استفاده کرد. این دسته از فرش های معروف ایرانی نازک و در عین حال بسیار محکم و مقاوم هستند. با مشاهده و لمس آن‌ها حس صنایع دستی اصیل این منطقه از کشور به شما منتقل خواهد شد. بیشتر فرشهای بلوچی دارای ابعاد کوچک هستند و در بین آن‌ها فرشهای نماز بسیار محبوب و پرفروش‌اند. گفتنی است که فرشهای بلوچی اغلب در شهر مشهد به فروش می‌رسند و در بازار با نام فرش بلوچ-مشهد هم شناخته می‌شوند.
جالب است که بدانید یکی از فرش های معروف ایرانی که قدمتی بیش از چندصد سال دارد، فرش ترکمن است. این فرش اصیل ایرانی دارای تنوع بسیار بالایی هم است و هر کدام از آن‌ها با نام طایفه مشخصی نامگذاری شده‌اند. اگر به این منطقه از کشور سر بزنید، قطعا یکی از فرشهای جذاب ترکمن را به عنوان سوغاتی تهیه خواهید کرد. به مانند بسیاری از فرشهای ایرانی دیگر، طرح و نقش قالی‌های ترکمن نیز تاثیرگرفته از شرایط جوی و جغرافیایی منطقه است.
یکی از ویژگی‌های اصلی این نوع فرش ایرانی استفاده از شکل‌های مختلف و البته تکرار شدن نقوش متعدد است. به این طرح و شکل‌ها گول گفته می‌شود. در گذشته برای تار و پود فرش ترکمن از پشم گوسفند استفاده می‌شد؛ اما امروزه بیشتر از پنبه برای این منظور کمک گرفته می‌شود. قالی‌های ترکمن معمولا به شکل افقی و با اندازه کوچک هستند. همچنین رنگ آن‌ها نیز بیشتر قرمز روشن و تیره، لاکی، آبی، قهوه‌ای، کرم، زرد و سبز است. بسته به این که کدام قوم و طایفه کار بافت آن‌ها را بر عهده داشته باشد، نقوش و طرح‌های متفاوت و مربوط به آن قوم نیز روی آن نقش می‌بندد.
از نقطه نظر کیفیت و مرغوب بودن، فرشهای بافته‌شده در ایل تکه که دارای نقش ماری گل هستند بهترین نوع به شمار می‌روند. همچنین در رتبه بعدی می‌توان فرش آتابای را قرار دارد. از لحاظ حجم تولید نیز فرش قوم یموت با نقش قاپسه گل و آینه گل بالاترین میزان تولید و فروش را در بین انواع مختلف فرشهای ترکمن دارد.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع طرح و نقشه فرش ها و کاربرد آن
فرش دستبافت قم نیز یکی دیگر از فرش های معروف ایرانی است که در سطح جهان هم طرفداران زیادی دارد. صنعت بافت فرش در قم از ابتدای قرن بیستم شروع شد. فرشهای پشمی و ابریشمی قمی کیفیت و مرغوبیت فوق‌العاده‌ای دارند و به عنوان محصولی بسیار نفیس در نظر گرفته می‌شوند. تراکم بالای گره و طرح و نقشهای متنوع از ویژگی‌های دیگر فرش قم است که باعث استقبال بسیار بالای مشتریان از آن می‌شود.
فرشهای قم ممکن است تنها در بخشی از ابریشم بافته شده باشند یا به صورت کامل ابریشمی باشند که به نام ابریشم قم شناخته می‌شوند. گفتنی است طرح و نقشهای موجود در فرشهای قم از دیگر مناطق و شهرهای ایران الهام گرفته شده‌اند و خود این شهر دارای طرح و نقشهای مخصوص و ویژه نیست. طرح‌هایی که بیشتر در این نوع قالی‌ها دیده می‌شود شامل گل فرنگ، شاه عباسی، شکارگاه، گل و بلبل، محرابی، لچک ترنج، هندسی، محرمات، درختی و... هستند.
فرش اصفهان نیز یکی دیگر از فرش های معروف ایرانی است که در سراسر جهان مورد توجه افراد علاقه‌مند قرار می‌گیرد. در دوران صفویان، اصفهان پایتخت ایران به شمار می‌رفت. شاه عباس که به هنر و صنایع دستی علاقه زیادی داشت نقش زیادی در توسعه هنر و آثار تاریخی در این شهر ایفا کرد.
در خود شهر اصفهان و اطراف آن کارگاه‌های زیادی برای بافت فرش هم به صورت دستبافت و هم ماشینی وجود دارد و بسیاری پیشه گذشتگان خود را برای کسب و کار خود انتخاب کرده‌اند. طرح فرشهای اصفهان بیشتر نشات‌گرفته از کاشی‌کاری‌های مسجد‌های این شهر و باغ‌ها و کاخ‌های مختلف هستند. از ویژگی‌های دیگر فرش اصفهان باید به ضخامت پایین و تراکم بالای گره اشاره کرد که آن‌ها را به محصولاتی بسیار مرغوب و پرطرفدار تبدیل کرده است. وقتی به شهر اصفهان سر بزنید، در خیابان‌ها و مراکز مختلف میتوانید فرشهای بسیار جذاب و نفیسی را پیدا کنید که نظرتان را به خود جلب کنند. همچنین قالی‌های اصفهان برای سوغاتی نیز گزینه بسیار جذاب و هیجان‌انگیزی هستند که هنر و اصالت را به خانه شما می‌آورند.
بیشتر بخوانید: تاریخچه فرش قیطران
در ادامه معرفی فرش های معروف ایرانی، به فرش کرمان می‌رسیم. جالب است که بدانید شهر کرمان در قرن 4 تاسیس شده و برای افرادی که در راه‌های تجاری بین ایران و هند مشغول جابجایی بودند اهمیت بسیار بالایی داشته است. بافندگی یکی از صنایع بسیار مهم در این شهر است و اگر کمی دقت کنید به راحتی میتوانید تفاوت فرشهای کرمان با سایر فرشهای کشور را متوجه شده و درک کنید.
در فرشهای این شهر معمولا از رنگ قرمز به عنوان رنگ زمینه استفاده می‌شود. الگوی فرش نیز شامل طرح مدالی در وسط به همراه حاشیه‌ای پهن و گلدار است. در گذشته فرشهای کرمان به عنوان بهترین فرش ایرانی معرفی می‌شدند؛ اما عدم توجه کافی به این صنعت در شهر کرمان باعث شد که دیگر رقبا از این فرصت استفاده کرده و خود را بیشتر مطرح کنند. البته هنوز هم فرشهای کرمانی از کیفیت و تنوع بالایی برخوردار هستند. مدل‌های جدیدتر که طراحی مدرنی دارند به اسم فرش کرمان-لوار به صورت کاملا گلدار و با رنگ‌های شفاف و براق به فروش می‌رسند.
فرشهای کرمان نیز بسته به منطقه و محل بافت، اسامی متنوعی دارند. یکی از انواع معروف فرشهای این شهر افشار است که به اسم سیرجان نیز شناخته می‌شود. رنگ‌های غالب این مدل قرمز و آبی بوده و در آن طرح‌های هندسی به چشم می‌خورد.
نایین یکی از شهرهای بسیار جذاب و دیدنی ایران در 200 کیلومتری شرق اصفهان قرار دارد. فرشهای بافته‌شده در این شهر به دلیل خاص بودن و ویژگی‌های جذاب از محبوبیت بالایی برخوردار بوده و کیفیت آن‌ها نیز بسیار بالا است. تراکم گره بسیار بالا در حدود یک میلیون گره در هر متر مربع از جمله ویژگی‌های اصلی فرش نایین است که آن را به فرشی مرغوب و نفیس تبدیل کرده است.
در بافت فرش نایین از کرک به جای پشم استفاده می‌شود و پرز کوتاه و رنگ زمینه روشن و ماه از مشخصات اصلی آن‌ها به شمار می‌رود. از طرح‌های متداول فرش نایینی باید به طرح مدالی در مرکز به همراه نقشهای اسلیمی و گلدار اشاره کرد. همچنین در فرشهای نفیس‌تر این شهر از الیاف پشمی با تارهای ابریشمی برای بافت استفاده می‌شود. جالب است که بدانید یکی از کمیابترین فرشهای نایینی بازار، فرش نایین توتشک نام دارد که از ظرافت خاصی برخوردار بوده و نحوه بافت آن بسیار هنرمندانه است.
فرشهای این شهر به درجات مختلفی شامل 4 لایه، 6 لایه و 9 لایه تقسیم می‌شوند. اما این درجات نشان‌دهنده کیفیت فرش نایینی است و به تعداد لایه‌های نخی که در هر ردیف تار استفاده شده اشاره دارد. در حقیقت هر چه تعداد لایه‌ها کمتر باشد، بیانگر تراکم گره بیشتر و کیفیت بالاتر کلی فرش است. همچنین با شمردن تعداد نخ‌های حاشیه‌های فرش امکان اطلاع از تعداد لایه‌ها وجود دارد؛ به این صورت که اگر سه جفت نخ در این بخش وجود داشته باشد، نشانگر 6 لایه بودن فرش است.
اردبیل، مرکز استان اردبیل یکی از قطب‌های بافت فرش ایرانی به شمار می‌رود. فرش اردبیل که این روزها در موزه‌ای در لندن نگهداری می‌شود، نماد این صنعت در شهر اردبیل است. فرشهای اردبیل بیشتر الگوهای قفقازی داشته و با طرح‌هایی مثل شیروان، گنجه و... شناخته می‌شوند. از ویژگی‌های فرش اردبیل باید به ضخامت کم و الگوهای هندسی جذاب اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: آموزش شستن فرش ماشینی در منزل
ایل بختیاری در بخش‌های مختلفی از کشور ما حضور دارند و یکی از فعالیت‌های اصلی آن‌ها تولید و بافت انواع فرش است. فرشهای بختیاری با نام محله‌هایی که در آن بافته می‌شوند در بازار شناخته می‌شوند. ویژگی اصلی آن‌ها استفاده از پشم بسیار بادوام در ساختشان است که ضخامت و طول عمر بالایی را برای این فرش‌ها به وجود می‌آورد. از الگوهای معروف فرش بختیاری باید به الگوی خشتی اشاره کرد که در آن حیوانات و گیاهان مختلفی در مربع‌های هم‌اندازه شکل می‌گیرند.
همدان نیز از فرش های معروف ایرانی دیگری است که در این مطلب به بررسی آن می‌پردازیم. فرشهای نهاوند، تویسرکان، ملایر، حسین آباد و... که مطابق با محل بافت نامگذاری شده‌اند، از فرشهای همدانی معروف هستند. این فرش‌ها نسبت به فرشی که تحت عنوان فرش همدان عرضه می‌شود از پیچیدگی‌ها و جزئیات بیشتری برخوردار است.
فرشهای همدان را می‌توان بر اساس الگوها و نقشهای سنتی و اندازه‌های آن‌ها شناسایی کرد. از نظر الگو این دسته از قالی‌ها تنوع بسیار بالایی داشته و همچنین طیف رنگی آبی نیلی و قرمز روناسی در آن‌ها بیشتر به چشم می‌آید. در مجموع باید فرشهای همدان را بسیار کاربردی و البته بادوام در نظر گرفت.
بیشتر بخوانید: اصول مراقبت از فرش ماشینی
یکی از ایل‌های مشهور ایرانی که در استان فارس سکونت دارند، ایل قشقایی نام دارد. این ایل به تولید انواع صنایع دستی می‌پردازند و بافت فرش نیز یکی از فعالیت‌های اصلی آن‌ها است. در فرش قشقایی زمینه قرمز رنگ بیشتر از دیگر رنگ‌ها به کار گرفته می‌شود. طرح مدالی در مرکز و تکرار آن در 4 سمت فرش از ویژگی‌های دیگر فرش قشقایی است.
همچنین باید اضافه کرد که علاوه بر طرح‌های مدالی، از تصویرهایی مانند نقوش حیوانات، گل‌ها و انسان‌ها نیز برای بافت این نوع قالی مخصوص مناطق قشقایی استفاده می‌شود. در مجموع طرح فرشهای ایلی به ذهن بافنده بر می‌گردد و ذهن این دسته از افراد نیز متاثر از محیط و فضای اطراف آن‌ها است. یکی از انواع معروف فرشهای قشقایی، کشکولی نامیده می‌شود. برای بافت این فرش‌ها از پشم گوسفند و بر و همچنین موی اسب استفاده می‌شود؛ دلیل آن نیز دامدار بودن بسیاری از اهالی این ایل است. ممکن است در بازار این نوع فرش را به اسم فرش شیراز نیز مشاهده کنید.
بیشتر بخوانید: بهترین نقشه های فرش ماشینی
در انتهای معرفی فرش های معروف ایرانی، به فرش هریس می‌رسیم. هریس شهری است در شمال غرب کشور که در نزدیکی تبریز قرار دارد. طرح‌ها و الگوهایی که در فرشهای هریس به کار گرفته می‌شوند، باعث تمایز آن‌ها نسبت به دیگر مدل‌ها در بخش‌های دیگر کشور شده است.
وقتی به این فرش‌ها نگاه کنید، طرح مدالی از نوع راست‌گوشه را در مرکز آن مشاهده می‌کنید که حاشیه‌های پهنی هم دارد. قالی‌های بزرگ‌تر هریس با الیاف خشن‌تر روی تارهایی از جنس پنبه تهیه می‌شوند که در آن‌ها الگوهای روستایی به چشم می‌خورند. پشمی که برای بافت فرش هریس از آن بهره گرفته می‌شود کیفیت بسیار بالایی دارد و از این رو استحکام نهایی این مدل نیز بسیار بالا است. از همین رو برای منازل و محیط‌های پر رفت و آمد انتخاب چنین فرشی انتخاب مناسب و هوشمندانه‌ای خواهد بود.
فرش ایرانی به دلیل زیبایی و کیفیت بسیار بالا حرف اول را در جهان می‌زند. اما خود فرشهای ایرانی در انواع بسیار متنوعی به تولید می‌رسند. هر دسته تاریخچه و داستان خاص خود را به همراه دارد و البته ویژگی‌هایی داشته که آن را نسبت به دیگر دسته‌بندی‌ها متفاوت می‌کند. در این مطلب سعی شد برخی از فرش های معروف ایرانی را معرفی کنیم و شما را بیشتر با هنر و اصالت ایرانی آشنا کنیم.
بسیاری از شهرها و مناطق کوچک ایران بر پایه صنعت بافت فرش زنده مانده‌اند و نیاز به توجه بیشتری دارند. با توجه به این که فرش و بافت آن هنری است که نسل به نسل برای ما ایرانی‌ها منتقل شده است، وظیفه همه ماست که نسبت به آن احترام ویژه‌ای قائل شویم و البته با شناخته دقیق‌تر آن به هرچه بهتر دیده شدن هنر فوق‌العاده افراد فعال این حوزه کمک کنیم.
فروشگاه دکتر فرش، با ارائه انواع فرش ماشینی ایرانی با قیمتی مناسب و شرایطی فوق‌العاده، آماده خدمت رسانی به مشتریان محترم است و در سریع‌ترین زمان ممکن خریدتان را به دستتان خواهد رساند. شما میتوانید اقدام به خرید اینترنتی فرش مورد پسند خود بنمایید. دکتر فرش آماده ارسال محصول به تمامی نواحی ایران میباشد.
