بافندگی از دیرباز جزو هنرهای اصیل و محبوب ایران‌زمین شناخته می‌شود. فرش‌های دستبافت ایرانی نه تنها در داخل کشور، بلکه در تمام دنیا طرفدار دارند و بسیاری ایران را با همین هنر می‌شناسند. از انواع دست بافته‌های سنتی ایران می‌توانیم به دو نوع گلیم و جاجیم اشاره کنیم. هر دوی این‌ها از صنایع دستی بسیار پرطرفدار و زیبایی به شمار می‌روند که افراد زیادی برای تزئین یا استفاده‌های روزمره آن‌ها را انتخاب می‌کنند. اما بسیاری تفاوت گلیم و جاجیم را نمی‌دانند و ممکن است در تشخیص آن‌ها دچار مشکل شوند. اگر شما نیز آشنایی چندانی با این تفاوت‌ها ندارید، پیشنهاد می‌کنیم که حتما ادامه مطلب را دنبال کنید.
پیش از بررسی تفاوت گلیم و جاجیم، بهتر است با تعاریف هر کدام از آن‌ها آشنا شوید. این به شما در شناخت بهتر تفاوت‌ها هم کمک می‌کند. به صورت کلی گلیم از صنایع دستی تار و پود به شمار می‌رود که برای بافت آن از نخ پنبه‌ای یا پشمی استفاده می‌شود. گلیم سطحی صاف و بدون پرز است و بر خلاف قالی روی آن پرزهای بلند دیده نمی‌شود. هر چه از نخ‌های نازک‌تر و نرم‌تری برای بافت گلیم استفاده شود، محصول نهایی از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد بود. برای این منظور از پشم زیر گلو و زیر بغل گوسفندان هم استفاده می‌کنند. جالب است که بدانید گلیم‌بافی در ایران قدمتی بیش از 7000 سال دارد که این موضوع نشان از اهمیت هنر گلیم‌بافی در تمام دوران تاریخ ایران دارد.
گلیم‌ها در همه نوع ابعادی در دسترس هستند، اما مرسوم‌ترین اندازه گلیم یک در یک و نیم متر است که با نام ذرع و نیم شناخته می‌شود.
جاجیم یکی دیگر از صنایع دستی ایرانی است که فاقد پرز بوده و می‌توان از دو طرف آن استفاده کرد. برای بافت جاجیم از پشم، پنبه یا ترکیب آن‌ها کمک گرفته می‌شود. البته اغلب تار و پود جاجیم از جنس پشم بافته می‌شود. به دلیل حجم بالای پشم و وزن بالا، بیشتر از این بافته برای جلوگیری از سرما در روزهای سرد استفاده می‌کنند.
جاجیم نیز از گذشته توسط روستاییان ایران بافته می‌شود؛ اما اطلاعات دقیق و کاملی از تاریخچه آن وجود ندارد. از نظر لغوی نیز برخی این لغت را کاملا فارسی دانسته و برخی دیگر ریشه آن را به زبان ترکی مرتبط می‌دانند. جالب است بدانید از آنجا که جاجیم‌بافی در بسیاری از نقاط کشور رواج دارد، در هر منطقه نیز نام خاصی برای آن قرار داده‌اند. برای نمونه در ایلام به این نوع فرش جول گفته می‌شود.
بعد از معرفی مختصر گلیم و جاجیم در این بخش به بیان تفاوت آن‌ها پرداخته می‌شود. این دو نوع صنایع دستی از جهات مختلفی با هم تفاوت دارند که با شناخت آن‌ها هم اطلاعات خودتان را کامل‌تر می‌کنید و هم در زمان خرید با توجه به نیازتان گزینه مناسب‌تر را انتخاب خواهید کرد. در ادامه چندین تفاوت گلیم و جاجیم آورده شده است.
اولین تفاوت گلیم و جاجیم در ضخامت آن‌ها است. جاجیم‌ها ضخامتی مابین گلیم و پارچه دارند. جاجیم نسبت به گلیم نازک‌تر بوده و بافتی لطیف‌تر هم دارد. از این رو کاربردهای جاجیم نیز بیشتر از انواع گلیم است.
گلیم‌ها را در ابعاد و اندازه‌های مختلفی می‌بافند و محدودیت خاصی در اندازه آن‌ها وجود ندارد. اما جاجیم معمولا به شکل نوار بلند بافته می‌شود و از این رو تفاوت دیگر گلیم و جاجیم در اندازه و ابعاد آن‌ها است.
جالب است بدانید که گلیم و جاجیم از نظر نوع بافت با هم تفاوت دارند. با وجود آن که هر دو از روش تار و پودی تهیه می‌شوند، اما برای بافت گلیم از دار و برای بافت جاجیم از دستگاه استفاده می‌شود. به همین دلیل نوع بافت این دو فرش هم با هم متفاوت است. در جاجیم چندین نوار با اندازه کم به صورت جداگانه بافته شده و سپس به هم متصل می شوند؛ اما گلیم از همان اول به صورت یکپارچه بافته می‌شود.
دیگر تفاوت گلیم و جاجیم در طرح و نقش آن‌ها است. به دلیل بافت منحصربه‌فرد جاجیم، برای ایجاد طرح‌های مختلف محدودیت‌هایی وجود دارد. در واقع این نقش و نگارها در جاجیم به علت آن که با تار و پود ایجاد می‌شوند، باید عمودی یا افقی باشند. ولی چنین محدودیتی در طراحی گلیم‌ها به چشم نمی‌خورد.
تعداد و نحوه قرار گرفتن چله در گلیم و جاجیم با هم فرق دارد. در جاجیم، چله‌های بیشتری وجود دارد ولی این چله‌ها ظرافت بیشتری دارند. همچنین در گلیم‌ها چله نهان بوده ولی در جاجیم چله کاملا قابل‌مشاهده است. در واقع در چله‌کشی جاجیم نخ‌های رنگی به کار گرفته شده و این نخ‌ها دیده می‌شوند. به طور دقیق‌تر باید بگوییم که بخشی از طراح نهایی جاجیم در همین زمان صورت می‌گیرد.
اگر نگاهی به صنایع دستی ایرانی بیندازید، متوجه اوج هنر و تنوع فوق‌العاده آن‌ها خواهید شد. صنایع دستی هنر اصیل و نماد فرهنگی کشور است که باید به آن توجه بیشتری هم صورت بگیرد. گلیم و جاجیم از صنایع دستی باقدمت و جذاب هستند که برای تزئین و استفاده در مکان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مطلب برای آشنایی شما، سعی شد برخی از مهم‌ترین تفاوت‌های میان این دو معرفی شوند. با اطلاع از تفاوت گلیم و جاجیم شاید این امکان را داشته باشید که خرید لذت‌بخش و متفاوتی را تجربه کنید.
دکتر فرش، مرجع تخصصی انواع فرش در مدل‌های مختلف، آماده خدمت‌رسانی به مشتریان محترم است. برای طرح سوالات و دریافت راهنمایی‌های بیشتر می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی موجود در صفحه اصلی وبسایت با کارشناسان ما در تماس بوده و پاسخ سوالات خود را دریافت کنید.
